อะไรจะเกิดมันก็ต้องเกิด ปลงเสียบ้าง จิตจะได้สว่าง
มีคนเป็นมากมายชอบวิตกหมกมุ่น เป็นทุกข์ล่วงหน้าไว้ก่อน ความจริงเรื่องที่วิตกทุกข์ร้อนนั้น มันอาจไม่เกิดขึ้นตามที่เราวิตก
เมื่อเป็นดังนี้ ความวิตกกังวลของเราก็เป็น “ความทุกข์กินเปล่า” คือเป็นทุกข์ไปเปล่าๆ น่าเสียดาย ตัวอย่างเช่น
เด็กนักเรียน ม.6 วิตกเป็นทุกข์ไปล่วงหน้า กลัวจะสอบไล่ปลายปีไม่ได้ และวิตกล่วงหน้าไปถึงเรื่องการสอบเข้ามหาวิทยาลัย
แต่พอสรุปปลายปีจริง ก็สอบได้และสอบได้คะแนนดีอีกด้วย และพอสอบเข้ามหาวิทยาลัย ก็สอบได้อีกในคณะที่ตนต้องการ
เมื่อเป็นดังนี้ ความวิตกล่วงหน้าเหล่านี้ ก็เป็นความทุกข์กินเปล่ามาเป็นปีหรือปีครึ่ง ถ้าวิติกล่วงหน้าหลายปีมากเท่าใด
ความทุกข์ก็ขยายออกไปมากขึ้นเท่านั้น เมื่อสะสมกันนานเข้า ก็จะกลายเป็นนิสัย เป็นคนขี้วิตกทุกข์ร้อน
ความวิตกทุกข์ร้อน ที่เรียกภาษาอังกฤษว่า worry ส่วนคนช่างคิดที่เรียกว่า thoughtful คำนี้ไม่เหมือน worry
ที่ให้ความทุกข์ ความมืดมน ยิ่งคิดยิ่งปวดหัวฟุ้งซ่าน ทำอะไรไม่ถูก ขี้หลงลืม หงุดหงิด และเป็นทุกข์
ส่วน thoughtful คนช่างคิดตรงกันข้ามเลยทีเดียว คือ ทำให้คนมีปัญญาเฉียบคม มีปัญญาว่องไว
เหมือนมีดที่ลับอย่างถูกต้องตามวิธีการลับ ส่วน worry มันเหมือนเอาคมมีดไปเฉือนหิน ยิ่งเฉือนยิ่งทื่อ คนผู้นั้นจะกลายเป็นขี้เท่อไปในที่สุด
คนช่างคิดนั้นเขาคิดอย่างมีระบบ มีหลักเกณฑ์ คิดเป็นเรื่องเป็นราวเป็นประโยชน์
สมมติว่าคิดเรื่องความต าย คน worry จะคิดถึงความต ายด้วยความหวาดหวั่นพรั่นพรึง กลัวต าย ห่วงหน้าห่วงหลัง
ต ายแล้วเขาจะเอาไปเผาวัดไหน วัดนั้นก็ไม่ดี วัดนี้ก็แพงไป คนที่อยู่ข้างหลังเขาคงลำบากมาก เขาจะอยู่กันได้อย่างไร
โอ เรายังไม่ต าย เราต้องไม่ต าย แม้แต่พอได้ยินเรื่องต ายก็ถือเป็นลางร้ายเลยเป็นทุกข์
ส่วนคนที่ช่างคิดหรือคนที่คิดเป็นนั้น พอคิดเรื่องต าย ต ายแล้วก็เอาอะไรไปไม่ได้ นอกจากบุญและบาป
คนทำบาปมาก อยู่ไปก็ไม่เป็นสุข ต ายไปก็ไม่สุข คนอยู่ข้างหลังก็แช่งด่า
ส่วนคนที่ทำดีมาก อยู่ก็เป็นสุข ต ายไปก็เป็นสุข คนที่อยู่ข้างหลัง ญาติพี่น้องพวกพ้องก็เป็นสุข มีหน้ามีตา
เมื่อเป็นดังนี้ ควรเว้นความชั่ว ทำความดี อนึ่ง ถ้าคนเราไม่ต าย แต่ความแก่ไม่ได้หยุด แก่ไปเรื่อยๆ ไม่รู้จักต ายก็ลำบากแย่
ความต ายถือเป็นมิตรที่ดี เป็นผู้ช่วยที่ปลดเปลื้องทุกข์อันยืดเยื้อทรมานนักหนา ความต ายเป็นประโยชน์แก่เรา
ความทุกข์บางอย่าง เช่น โรคเรื้อรังรักษาเท่าไรก็ไม่หาย ความต ายเท่านั้นที่จะรักษาโรคนี้ได้ คิดอย่างนี้แล้วก็ไม่กลัวต าย
ตรงกันข้ามจะมีจิตใจแจ่มใส ขยันทำความดีหนีความชั่ว นักปราชญ์ท่านจึงว่า คิดถึงความต ายสบายนัก มันตัดรักตัดหลงในสงสาร
คน worry กับคน thoughtful ตรงกันข้ามอย่างนี้ เพราะฉะนั้น ต้องพยายามประคับประคองตนให้อยู่ในพวกคนช่างคิด
คิดเป็น คิดให้เป็นประโยชน์ และเป็นสุข ผู้มีปัญญาคิดเป็นย่อมหาความสุขได้ แม้ในเรื่องที่น่าจะทุกข์